انسان و شیطان (قرآن)شیطان و انسان از اول خلقت انسان دشمن یکدیگر بوده‌اند، و شیطان از ابتدا قسم خورد است که انسان را گمراه کند لذا از هر راهی که می‌تواند در صدد اغوای او و دور کردنش از راه سعادت است. فهرست مندرجات۲ - تفاوت انسان با شیطان در ماده خلقت ۳ - انسان در معرض دشمنی شیطان ۴ - نهی شدن انسان از پیروی شیطان ۵ - نفوذ شیطان به انسان ۶ - فریب کاری شیطان ۷ - خدعه شیطان ۸ - هدف شیطان از فریب انسان ۹ - ترغیب انسان توسط شیطان ۱۰ - دشمن گرفتن شیطان ۱۱ - انسان مورد خیانت شیطان ۱۲ - هدف از مهلت خواهی شیطان ۱۳ - دشمنی شیطان و انسان ۱۴ - یروی برخی انسانها از شیطان ۱۵ - پانویس ۱۶ - منبع ۱ - تاثیرپذیری انسان از اغوای شیطانقال فبمآ اغویتنی لاقعدن لهم صرطک المستقیم• ثم لاتینهم من بین ایدیهم ومن خلفهم وعن‌ایمـنهم وعن شمآئلهم ولاتجد اکثرهم شـکرین• یـبنیءادم لایفتننکم الشیطـن کمآ اخرج ابویکم من الجنة ینزع عنهما لباسهما لیریهما سوءتهمآ انه یریـکم هو وقبیله من حیث لاترونهم... گفت: «اکنون که مرا گمراه ساختی، من بر سر راه مستقیم تو، در برابر آنها کمین می‌کنم! سپس از پیش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آنها، به سراغشان می‌روم و بیشتر آنها را شکرگزار نخواهی یافت!» ای فرزندان آدم! شیطان شما را نفریبد، آن گونه که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد، و لباسشان را از تنشان بیرون ساخت تا عورتشان را به آنها نشان دهد! چه اینکه او و همکارانش شما را می‌بینند از جایی که شما آنها را نمی‌بینید (اما بدانید) ما شیاطین را اولیای کسانی قرار دادیم که ایمان نمی‌آورند! ۲ - تفاوت انسان با شیطان در ماده خلقتقال ما منعک الا تسجد اذ امرتک قال انا خیر منه خلقتنی من نار وخلقته من طـین. (خداوند به او) فرمود: «در آن هنگام که به تو فرمان دادم، چه چیز تو را مانع شد که سجده کنی؟» گفت: «من از او بهترم مرا از آتش آفریده‌ای و او را از گل!» قال یا ابلـیس ما لک ا لا تکون مع الساجدین• قال لم اکن لاسجد لبشر خلقته من صلصال من حما مسنون. (خداوند) فرمود: «اى ابلیس ! چرا با سجده كنندگان نيستى؟!» گفت: «من هرگز براى بشرى كه او را از گل خشكيده‌اى كه از گل بدبويى گرفته شده است آفريده‌اى، سجده نخواهم كرد! و اذ قلنا للملائکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلـیس قال ا اسجد لمن خلقت طـینا. (به ياد آوريد) زمانى را كه به فرشتگان گفتيم: «براى آدم سجده كنيد!» آنها همگى سجده كردند، جز ابليس كه گفت: «آيا براى كسى سجده كنم كه او را از خاک آفريده‌اى؟!» قال یا ابلـیس ما منعک ان تسجد لما خلقت بیدی استکبرت‌ام کنت من العالـین• قال انا خیر منه خلقتنی من نار وخلقته من طـین. گفت: «ای ابلیس! چه چیز مانع تو شد که بر مخلوقی که با قدرت خود او را آفریدم سجده کنی؟! آیا تکبر کردی یا از برترینها بودی؟! (برتر از اینکه فرمان سجود به تو داده شود!)» گفت: «من از او بهترم مرا از آتش آفریده‌ای و او را از گل! » ۳ - انسان در معرض دشمنی شیطانفازلهما الشیطـن عنها فاخرجهما مما کانا فیه وقلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدو... پس شیطان موجب لغزش آنها از بهشت شد و آنان را از آنچه در آن بودند، بیرون کرد. و (در این هنگام) به آنها گفتیم: «همگی (به زمین) فرود آیید! در حالی که بعضی دشمن دیگری خواهید بود. یـایها الناس... ولاتتبعوا خطوت الشیطـن انه لکم عدو مبین. . ای مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه بخورید! و از گام‌های شیطان، پیروی نکنید! چه اینکه او، دشمن آشکار شماست! .. ولاتتبعوا خطوت الشیطـن انه لکم عدو مبین. از گام‌های شیطان، پیروی نکنید! چه اینکه او، دشمن آشکار شماست! قال اهبطوا بعضکم لبعض عدو.... . فرمود: « (از مقام خويش،) فرود آييد، در حالى كه بعضى از شما نسبت به بعض ديگر، دشمن خواهيد بود! چنان چه مخاطب کلمه «اهبطوا» آدم و حوا علیهما السلام و ابلیس باشند، مقصود از «بعضکم لبعض عدو» دشمنی شیطان و انسان با یکدیگر خواهد بود. .. ان الشیطـن للانسـن عدو مبین. چرا كه شيطان، دشمن آشكار انسان است! وقل لعبادی... ان الشیطـن ینزغ بینهم ان الشیطـن کان للانسـن عدوا مبینا. به بندگانم بگو: «سخنى بگويند كه بهترين باشد! چرا كه (شيطان به وسيله سخنان ناموزون)، ميان آنها فتنه و فساد مى‌كند هميشه شيطان دشمن آشكارى براى انسان بوده است! واذ قلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس کان من الجن ففسق عن امر ربه افتتخذونه وذریته اولیآء من دونی وهم لکم عدو بئس للظـلمین بدلا. به یاد آرید زمانی را که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده کنید! » آنها همگی سجده کردند جز ابلیس که از جن بود و از فرمان پروردگارش بیرون شد آیا (با این حال،) او و فرزندانش را به جای من اولیای خود انتخاب می‌کنید، در حالی که آنها دشمن شما هستند؟! (فرمانبرداری از شیطان و فرزندانش به جای اطاعت خدا،) چه جایگزینی بدی است برای ستمکاران. فقلنا یــادم ان هـذا عدو لک ولزوجک... • قال اهبطا منها جمیعا بعضکم لبعض عدو... پس گفتیم: «ای آدم! این (ابلیس) دشمن تو و (دشمن) همسر توست! مبادا شما را از بهشت بیرون کند که به زحمت و رنج خواهی افتاد! (خداوند) فرمود: «هر دو از آن (بهشت) فرود آیید، در حالی که دشمن یکدیگر خواهید بود! ولی هر گاه هدایت من به سراغ شما آید، هر کس از هدایت من پیروی کند، نه گمراه می‌شود، و نه در رنج خواهد بود! ان الشیطـن لکم عدو فاتخذوه عدوا انما یدعوا حزبه لیکونوا من اصحـب السعیر. البتّه شيطان دشمن شماست، پس او را دشمن بدانيد او فقط حزبش را به اين دعوت مى‌كند كه اهل آتش سوزان (جهنم) باشند! الم اعهد الیکم یـبنی ءادم ان لاتعبدوا الشیطـن انه لکم عدو مبین. آيا با شما عهد نكردم اى فرزندان آدم كه شيطان را نپرستيد، كه او براى شما دشمن آشكارى است؟! و لایصدنکم الشیطـن انه لکم عدو مبین. و شيطان شما را (از راه خدا) باز ندارد، كه او دشمن آشكار شماست! ۴ - نهی شدن انسان از پیروی شیطانیـایها الناس... ولاتتبعوا خطوت الشیطـن انه لکم عدو مبین. . ای مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه بخورید! و از گام‌های شیطان، پیروی نکنید! چه اینکه او، دشمن آشکار شماست! .. ولاتتبعوا خطوت الشیطـن انه لکم عدو مبین. از گام‌های شیطان، پیروی نکنید! چه اینکه او، دشمن آشکار شماست! الم اعهد الیکم یـبنی ءادم ان لاتعبدوا الشیطـن انه لکم عدو مبین. آيا با شما عهد نكردم اى فرزندان آدم كه شیطان را نپرستيد، كه او براى شما دشمن آشكارى است؟! ۵ - نفوذ شیطان به انسانانسان مورد هجوم شیطان از جوانب گوناگون است: ولقد خلقنـکم ثم صورنـکم ثم قلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس لم یکن من السـجدین• ثم لاتینهم من بین ایدیهم ومن خلفهم وعن‌ایمـنهم وعن شمآئلهم ولاتجد اکثرهم شـکرین. ما شما را آفریدیم سپس صورت بندی کردیم بعد به فرشتگان گفتیم: «برای آدم خضوع کنید! » آنها همه سجده کردند جز ابلیس که از سجده کنندگان نبود. سپس از پیش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آنها، به سراغشان می‌روم و بیشتر آنها را شکرگزار نخواهی یافت!» ۶ - فریب کاری شیطانخداوند به انسانها درباره فریب کاری شیطان هشدار داده است: یـبنیءادم لایفتننکم الشیطـن کمآ اخرج ابویکم من الجنة ینزع عنهما لباسهما لیریهما سوءتهمآ انه یریـکم هو وقبیله من حیث لاترونهم... ای فرزندان آدم! شیطان شما را نفریبد، آن گونه که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد، و لباسشان را از تنشان بیرون ساخت تا عورتشان را به آنها نشان دهد! چه اینکه او و همکارانش شما را می‌بینند از جایی که شما آنها را نمی‌بینید. ۷ - خدعه شیطانانسان، همیشه در معرض خدعه شیطان است. کمثل الشیطـن اذ قال للانسـن اکفر فلما کفر قال انی بریء منک... كار آنها همچون شيطان است كه به انسان گفت: «کافر شو (تا مشكلات تو را حل كنم)!» امّا هنگامى كه كافر شد گفت: «من از تو بيزارم. ۸ - هدف شیطان از فریب انسانآشکار ساختن زشتی‌های انسان، هدف شیطان از فریب وی است: یـبنیءادم قد انزلنا علیکم لباسا یوری سوءتکم وریشا ولباس التقوی ذلک خیر ذلک من ءایـت الله لعلهم یذکرون• یـبنیءادم لایفتننکم الشیطـن کمآ اخرج ابویکم من الجنة ینزع عنهما لباسهما لیریهما سوءتهمآ انه یریـکم هو وقبیله من حیث لاترونهم... ای فرزندان آدم! لباسی برای شما فرستادیم که اندام شما را می‌پوشاند و مایه زینت شماست اما لباس پرهیزگاری بهتر است! اینها (همه) از آیات خداست، تا متذکر (نعمت‌های او) شوند! ای فرزندان آدم! شیطان شما را نفریبد، آن گونه که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد، و لباسشان را از تنشان بیرون ساخت تا عورتشان را به آنها نشان دهد! چه اینکه او و همکارانش شما را می‌بینند از جایی که شما آنها را نمی‌بینید. ۹ - ترغیب انسان توسط شیطانانسان، همیشه مورد ترغیب شیطان در افترا بستن به خدا می‌باشد: یـایها الناس... ولاتتبعوا خطوت الشیطـن انه لکم عدو مبین• انما یامرکم بالسوء والفحشاء وان تقولوا علی الله ما لاتعلمون. ای مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه بخورید! و از گام‌های شیطان، پیروی نکنید! چه اینکه او، دشمن آشکار شماست! او شما را فقط به بدیها و کار زشت فرمان می‌دهد (و نیز دستور می‌دهد) آنچه را که نمی‌دانید، به خدا نسبت دهید. ۱۰ - دشمن گرفتن شیطانانسانها به دستور الهی باید شیطان را برای خود دشمن بگیرند: یـایها الناس... • ان الشیطـن لکم عدو فاتخذوه عدوا... ای مردم! وعده خداوند حق است ... البته شیطان دشمن شماست، پس او را دشمن بدانید. ۱۱ - انسان مورد خیانت شیطانلقد اضلنی عن الذکر بعد اذ جاءنی وکان الشیطـن للانسـن خذولا. او مرا از يادآورى (حق) گمراه ساخت بعد از آنكه (ياد حق) به سراغ من آمده بود!» و شيطان هميشه خوار كنند انسان بوده است! «خذول» صیغه مبالغه از «خذلان» به معنای رها کننده‌ای است که از وی انتظار یاری می‌رفت. کمثل الشیطـن اذ قال للانسـن اکفر فلما کفر قال انی بریء منک... كار آنها همچون شیطان است كه به انسان گفت: «کافر شو (تا مشكلات تو را حل كنم)!» امّا هنگامى كه كافر شد گفت: «من از تو بيزارم. ۱۲ - هدف از مهلت خواهی شیطانگمراه ساختن انسانها هدف شیطان از مهلت خواهی‌اش از خدا است: قال انظرنی الی یوم یبعثون• قال انک من المنظرین• قال فبمآ اغویتنی لاقعدن لهم صرطک المستقیم• ثم لاتینهم من بین ایدیهم ومن خلفهم وعن‌ایمـنهم وعن شمآئلهم ولاتجد اکثرهم شـکرین. گفت: «مرا تا روزی که (مردم) برانگیخته می‌شوند مهلت ده (و زنده بگذار! )»، فرمود: «تو از مهلت داده شدگانی!»، گفت: «اکنون که مرا گمراه ساختی، من بر سر راه مستقیم تو، در برابر آنها کمین می‌کنم!، سپس از پیش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آنها، به سراغشان می‌روم و بیشتر آنها را شکرگزار نخواهی یافت!» قال رب فانظرنی الی یوم یبعثون• قال رب بمآ اغویتنی لازینن لهم فی الارض ولاغوینهم اجمعین. گفت: «پروردگارا! مرا تا روز رستاخیز مهلت ده (و زنده بگذار! )».... گفت: «پروردگارا! چون مرا گمراه ساختی، من (نعمت‌های مادی را) در زمین در نظر آنها زینت می‌دهم، و همگی را گمراه خواهم ساخت. قال ارءیتک هـذا الذی کرمت علی لـئن اخرتن الی یوم القیـمة لاحتنکن ذریته الا قلیلا. (سپس) گفت: «به من بگو، اين كسى را كه بر من برترى داده‌اى (به چه دليل بوده است؟) اگر مرا تا روز قیامت زنده بگذارى، همه فرزندانش را، جز عده كمى، گمراه و ريشه كن خواهم ساخت!» قال رب فانظرنی الی یوم یبعثون• قال فانک من المنظرین• الی یوم الوقت المعلوم• قال فبعزتک لاغوینهم اجمعین. گفت: «پروردگارا! مرا تا روزی که انسانها برانگیخته می‌شوند مهلت ده!»، فرمود: «تو از مهلت داده شدگانی، ولی تا روز و زمان معین! »، گفت: «به عزتت سوگند، همه آنان را گمراه خواهم کرد. ۱۳ - دشمنی شیطان و انسانانسان و شیطان، دشمن یک دیگر هستند: واذ قلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس... • فازلهما الشیطـن عنها فاخرجهما مما کانا فیه وقلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدو ولکم فی الارض مستقر ومتـع الی حین. و (ياد كن) هنگامى را كه به فرشتگان گفتيم: «براى آدم سجده و خضوع كنيد!» همگى سجده كردند جز ابلیس كه سر باز زد، و تکبر ورزيد، (و به خاطر نافرمانى و تكبرش) از کافران شد. پس شیطان موجب لغزش آنها از بهشت شد و آنان را از آنچه در آن بودند، بیرون کرد. و (در این هنگام) به آنها گفتیم: «همگی (به زمین) فرود آیید! در حالی که بعضی دشمن دیگری خواهید بود. و برای شما در زمین، تا مدت معینی قرارگاه و وسیله بهره برداری خواهد بود.». چنان چه مخاطب کلمه «اهبطوا»، آدم و حوا علیهماالسلام و ابلیس باشند، مقصود از «بعضکم لبعض عدو» دشمنی شیطان و انسان با یک دیگر خواهد بود. قال اهبطوا بعضکم لبعض عدو ولکم فی الارض مستقر ومتـع الی حین. فرمود: « (از مقام خويش،) فرود آييد، در حالى كه بعضى از شما نسبت به بعض ديگر، دشمن خواهيد بود! (شيطان دشمن شماست، و شما دشمن او!) و براى شما در زمين، قرارگاه و وسيله بهره‌گيرى تا زمان معينى خواهد بود.» فقلنا یــادم ان هـذا عدو لک ولزوجک فلایخرجنکما من الجنة فتشقی• قال اهبطا منها جمیعا بعضکم لبعض عدو فاما یاتینکم منی هدی فمن اتبع هدای فلایضل ولایشقی. پس گفتيم: «اى آدم! اين (ابليس) دشمن تو و (دشمن) همسر توست! مبادا شما را از بهشت بيرون كند كه به زحمت و رنج خواهى افتاد! (خداوند) فرمود: «هر دو از آن (بهشت) فرود آييد، در حالى كه دشمن يكديگر خواهيد بود! ولى هر گاه هدایت من به سراغ شما آيد، هر كس از هدايت من پيروى كند، نه گمراه مى‌شود، و نه در رنج خواهد بود! ۱۴ - یروی برخی انسانها از شیطانومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم ویتبع کل شیطـن مرید. گروهى از مردم، بدون هيچ علم و دانشى، به مجادله درباره خدا برمى‌خيزند و از هر شيطان سركشى پيروى مى‌كنند. ولقد صدق علیهم ابلیس ظنه فاتبعوه الا فریقا من المؤمنین. (آرى) به یقین، ابليس گمان خود را درباره آنها محقّق يافت كه همگى از او پيروى كردند جز گروه اندكى از مؤمنان ! ۱۵ - پانویس۱۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۱۸۶، برگرفته از مقاله «انسان و شیطان». |